Studia Socjologiczne nr 1/2022 (244)

Artykuł powstał na podstawie analizy dwudziestu pięciu wywiadów jakościowych z kobietami popierającymi protest obywatelski przeciwko orzeczeniu TK z 22 października 2020 zakazującemu aborcji z powodu przesłanek embriopatologicznych. Jest on poświęcony rekonstrukcji dynamiki emocji doświadczanych przez kobiety – początkowo indywidualnie, a następnie w ramach wspólnoty buntu na różnych etapach jej trwania i rozpadu. Autorki zaprezentowały kontekst emocji przeżywanych zarówno indywidualnie jak i kolektywnie oraz pokazały, jak utrata poczucia bezpieczeństwa ontologicznego w konsekwencji wyroku prowadziła do pojawiania się lęku i smutku u badanych. W tekście opisano również, jak wspominane uczucia ewoluowały w gniew mobilizujący do zaangażowania w protest. Pokazano, jak początkowa energia wspólnych manifestacji zaczęła się wypalać i skutkowała rozczarowaniem, kiedy podstawowy cel protestów nie został osiągnięty. Autorki wskazały, że pomimo rozgoryczenia sytuacją, kobiety ani w czasie manifestacji ani później nie były „uwięzione” w trudnych emocjach i wytwarzały strategie przywracania stabilności emocjonalnej i budowania poczucia wolności pomimo systemowych ograniczeń.
Celem artykułu była analiza pojęcia siostrzeństwa oraz rozumienia sojuszy w obliczu protestów kobiet po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020, zaostrzającego obowiązujące dotychczas w Polsce prawo aborcyjne. Na podstawie zrealizowanych przez zespół badań, autorki rekonstruują pojęcie siostrzeństwa odwołując się bezpośrednio do sposobów jego rozumienia przez badane kobiety popierające strajki i protesty dotyczące praw kobiet. Przytaczają również narracje badanych o sojuszach (rzeczywistych i wyobrażonych) między uczestniczkami i uczestnikami protestów. W znaczeniu poczucia więzi, bezpieczeństwa, solidarności oraz praktycznego wymiaru działania, pojęcie siostrzeństwa oraz sojuszy nierozerwalnie się łączy, tworząc swego rodzaju mozaikę znaczeń i praktyk. Przeprowadzone analizy mogą być podstawą do kolejnych dyskusji dotyczących podejmowanej w tekście problematyki.
Celem artykułu była prezentacja zjawiska solidarności kobiet ujętych w kontekst Strajku Kobiet. Solidarność kobieca przedstawiona została w odniesieniu do dwóch kategorii kobiet. Pierwszej reprezentowanej przez kobiety znajdujące się w fazie ontogenetycznej, w której możliwa jest prokreacja. Druga dotyczyła tych kobiet, które nie mogą już urodzić dziecka. Analizując zebrane dane empiryczne autorce chodziło o uzyskanie odpowiedzi na pytanie o to, jaki charakter ma solidarność kobieca, zwłaszcza ta, która łączy pokolenia. Zjawisko solidarności kobiet zaprezentowane zostało w dwóch perspektywach: manifestującym się w codziennym życiu rodzin, a także mającym miejsce ze względu na wyjątkową sytuację społeczną, jaką był Strajk Kobiet.
Jesienią 2020 roku, w odpowiedzi na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zakazujące terminacji ciąży ze względu na przesłankę embriopatologiczną, przetoczyły się przez Polskę wielotysięczne protesty. Na podstawie pamiętników oporu nadesłanych w konkursie zorganizowanym na początku 2021 roku, poddano analizie specyfikę podejmowanych wówczas działań i ich konsekwencje dla obywatelskiego zaangażowania. W centrum proponowanej analizy stoi obywatelstwo – zarówno w wymiarze teoretycznym, jak i empirycznym – i jego oddolne manifestacje wyrażane bezpośrednio w doświadczeniach zaangażowanych obywatelek i obywateli. Tytuł, odwołując się do jednego z najpopularniejszych w ostatniej fali kobiecych mobilizacji haseł, eksponuje jeden z podstawowych wymiarów klasycznego rozumienia obywatelstwa: relacje pomiędzy jednostką a państwem. Artykuł, opierając się na bogatym materiale empirycznym, proponuje spojrzenie na proces konstruowania obywatelstwa w drodze intensywnych społecznych negocjacji.
Artykuł podejmuje temat codziennego funkcjonowania ukraińskich migrantów i migrantek w Polsce koncentrując się na analizie ich więzi społecznych z przedstawicielami społeczeństwa przyjmującego. Omawia on charakterystyki więzi społecznych, bariery i możliwości nawiązywania relacji podczas nauki, w pracy oraz w czasie wolnym, a także to na ile posiadanie więzi z Polakami różnicuje ich doświadczenia na co dzień. Podstawę analiz stanowią wyniki sondażu i wywiadów jakościowych prowadzonych w latach 2016–2017 wśród osób z Ukrainy w Warszawie i okolicach. Według otrzymanych rezultatów, migranci i migrantki posiadający więzi z Polakami to mniejszość, chociaż znaczna część badanej grupy. Widoczne są też różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami, jeżeli chodzi o charakter i proces nawiązywania więzi społecznych w Polsce. W przypadku kobiet posiadanie więzi z Polakami wiąże się z mniejszymi trudnościami w codziennym funkcjonowaniu w Polsce, natomiast w przypadku mężczyzn obraz ten jest mniej jednoznaczny.
Koncepcja demonstrowania rodzinności (displaying families) – autorstwa Janet Finch – wpisuje się w paradygmat definiowania rodzin w odniesieniu do praktyk oraz w sposób analizowania sfery życia rodzinnego skupiony na badaniu codziennych interakcji i działań. Zgodnie z podejściem Finch, zarówno przy definiowaniu, jak i przy badaniu życia rodzinnego trzeba uwzględnić założenie, że rodziny są nie tylko praktykowane (robione, wytwarzane) w codziennych, rodzinnych praktykach, ale także są demonstrowane/ukazywane/manifestowane jako rodziny. Podejście to wykorzystywane jest najczęściej w badaniach koncentrujących się na „nietypowych” formach życia rodzinnego z różnych powodów odbiegających od normatywnych wzorców. Artykuł ma trzy cele: po pierwsze – dyskusję głównych założeń koncepcji displaying families; po drugie – przedstawienie tego podejścia jako narzędzia badawczego użytecznego w analizach zróżnicowanych zagadnień z zakresu socjologii życia rodzinnego oraz po trzecie – opis wykorzystania displaying families przy analizie materiałów wizualnych publikowanych w mediach społecznościowych.
Artykuł dodaje klasową perspektywę do badań nad kapitałem społecznym, badając, w jaki sposób podziały klasowe w Polsce wpływają na dostępność zasobów społecznych oraz w jakim stopniu sieci społeczne są posegregowane według klas. Problemy te są rozważane na bazie reprezentatywnych lokalnie danych sondażowych (2017). Analizy pokazują, że menedżerowie i specjaliści mają większe sieci społeczne i dostęp do bardziej prestiżowych zasobów niż ich odpowiednicy z niższych klas. Wszystkie klasy wykazują skłonność do homofilii. Jednocześnie segregacja sieci jest wysoka zarówno na górze, jak i na dole hierarchii klas, a klasy pośrodku mają bardziej heterogeniczne sieci. Wyniki potwierdzają znaczenie klasy w badaniu kapitału społecznego i sieci oraz sugerują, że kapitał społeczny może być kluczowym elementem w konsolidacji i reprodukcji przywilejów społecznych.
W artykule oceniamy skutki demograficzne rządowego programu „Rodzina 500 Plus” (500+) za pomocą Bayesowskich Strukturalnych Szeregów Czasowych (ang. Bayesian Structural Time Series; BSTS). Stwierdzamy, że program od jego wprowadzenia do końca 2017 roku w skali miesiąca zwiększył urodzenia o 4,5%, co przełożyło się na średnio 1420 dodatkowych urodzeń w każdym miesiącu. Co oznacza, że jedno urodzenie wiązało się z wydatkowaniem prawie 1,4 mln złotych w ramach programu w tym czasie. W połowie 2019 roku, czyli w momencie rozszerzenia świadczeń na pierwsze dzieci, program nie wykazywał już wpływu na urodzenia. 500+ do końca 2017 roku nie wpłynął na decyzje o posiadaniu pierwszego dziecka. Program wywołał najwięcej urodzeń piątych, trzecich, czwartych i wreszcie drugich. Efekty programu są słabsze w porównaniu do interwencji pronatalistycznych w innych państwach, przy relatywnie wysokich kosztach. Zaproponowany szacunek efektywności programu w przeliczeniu na jedno urodzenie daje w przyszłości możliwość oceny kolejnej interwencji w tym zakresie.