W artykule podjęto pytanie o polityczną sprawczość światopoglądu ufundowanego na stosunku do religii i Kościoła katolickiego w Polsce. Odwołując się do empirycznych badań ukazano narastające znaczenie identyfikacji religijnych w procesach kształtowania się politycznych preferencji i wyborów. Główna uwaga skupiona została na preferencjach dotyczących kształtu narodowej wspólnoty i na zmianach, jakim one ulegały w okresie ostatnich trzydziestu lat – od schyłku PRL, przez okres intensywnych zmian systemowych w latach dziewięćdziesiątych do chwili obecnej. Podstawę źródłową stanowią dane gromadzone w trwającym 45 lat badaniu podłużnym, obejmującym dwie kohorty reprezentujące odmienne społeczne pokolenia i odmienny typ religijnej socjalizacji. Uzyskane wyniki ujawniają zmniejszające się – w obu pokoleniach – poparcie dla idei wspólnoty tradycyjnej, zamkniętej na rzecz wspólnoty kulturowo otwartej i nowoczesnej, o czym w największym stopniu zadecydowały zmiany indywidualnych profili religijności.

Celem artykułu jest sproblematyzowanie relacji między wiekiem a uczestnictwem wyborczym w Polsce, ich syntetyczne omówienie, a także analiza empiryczna. Mają one znaczenie dla wielu aspektów i obszarów życia społecznego, politycznego, gospodarczego, a szczególnej wagi nabierają współcześnie, w dobie fundamentalnych zmian demograficznych zachodzących w Polsce. Przeprowadzone przez nas analizy potwierdzają, odwołując się do najlepszych publicznie dostępnych danych empirycznych (PGSW), istnienie wyraźnych związków między wiekiem a uczestnictwem wyborczym. Te związki mają znaczenie dla procesu demokratycznego i politycznej reprezentacji. Rosnące dysproporcje między poszczególnymi grupami wiekowymi skutkują zmianą poziomu ich reprezentacji. Analiza wpływu wieku na wyborcze uczestnictwo (cyklu życiowego, okresu/momentu historycznego, kohorty) wskazuje na większe znaczenie cyklu życia i (względnie) mniejsze znaczenie doświadczeń pokoleniowych, generacyjnych, kohortowych. Odnotowywane w Polsce systematyczne różnice we frekwencji wyborczej między poszczególnymi grupami wiekowymi nie są świadectwem pokoleniowych różnic w (skłonności do) partycypacji. Większe znaczenie ma cykl życia i jego fazy.

Media będące głównym źródłem informacji o polityce kształtują opinie, postawy i zachowania odbiorców. Wpływ na ten proces ma nasilająca się w ostatnich latach polaryzacja i upartyjnienie polskich mediów, które zamiast obiektywnej informacji oferują przekaz jednostronny, zgodny z preferencjami politycznymi odbiorców, wzmacniający poczucie tożsamości i intensyfikujący wzajemną niechęć pomiędzy zwolennikami poszczególnych opcji. Celem niniejszego artykułu jest sprawdzenie, czy i w jakim stopniu konsumpcja mediów (tradycyjnych i nowych) wpłynęła na wykształcenie negatywnej identyfikacji partyjnej w 2015 i 2019 roku. Wyniki analiz przeprowadzonych z wykorzystaniem danych PGSW pokazują, że regularne korzystanie z mediów, w szczególności z telewizji i mediów społecznościowych, zwiększa szanse na wykształcenie negatywnej identyfikacji partyjnej. Wpływ mediów jest do pewnego stopnia zależny od politycznego wyrobienia, nie zależy natomiast od zgodności przekazu medialnego ze światopoglądem badanych.

Krytyka jakości debaty publicznej w Polsce i jej spolaryzowanej konstrukcji jest szeroko obecna nie tylko w dyskursie naukowym, ale także w dyskursie tych, którzy ją współtworzą. Celem prezentowanych badań jest, po pierwsze, analiza samowiedzy medialnych elit symbolicznych na temat strukturalnych i komunikacyjnych problemów debaty publicznej, zwłaszcza związanych z polaryzacją medialną, oraz na temat własnej pozycji i uwarunkowań udziału w dyskursie publicznym. Po drugie, celem jest problematyzacja świadomości dyskursowej badanych, czyli ich kompetencji rozróżniania rzeczywistości i jej dyskursowego naddatku oraz gotowości krytycznej analizy swojego wkładu w debatę publiczną. Analizowany materiał empiryczny pochodzi z 21 wywiadów pogłębionych przeprowadzonych od czerwca do października 2021 roku z dziennikarzami, publicystami i publicznymi intelektualistami, którzy są związani z ogólnopolskimi mediami opiniotwórczymi. Choć badani formułują pogłębioną, często radykalną krytykę elit symbolicznych, to dość rzadko są gotowi do krytycznej autoanalizy oraz zakwestionowania substancjalnego charakteru polaryzacji medialnej i dostrzeżenia w jej diagnozie reprodukcji dyskursu o podziałach społecznych. 

While the notions of social services co-production and older people productivity have already been employed in the academic literature independently of one another, the relationship between the two has not been established yet. The article proposes a pioneering conceptual model that combines these two issues. Since the proposal is novel, the article introduces the concepts that allow to operationalize the model as well as the graphic diagram that explains the relationships between these concepts. The article presents social services co-production as a potential source of the personal and social productivity among the older people generated by the use of their human and social capital. Its aim is to stimulate a debate on this crucial topic and invite for a further development of the proposed conceptual model.

Michael Burawoy’s idea of public sociology instigated a heated debate about the purpose of sociological research and bestowed its author an important place among contemporary social thinkers. The article presents the intellectual path that led Burawoy to formulate his well-known idea. Starting from his first book, he developed a coherent and original theory that was indebted to Marxism but was reaching beyond its horizons. Through grounding his conceptual work in sociological field research, Burawoy created his own understanding of such concepts as class, interest or production. By linking the participant observation of workplaces’ local regimes with the global political dynamics of social systems, the theory of sociological Marxism paved the way to formulating the new idea of sociology. Burawoy’s sociology aims at combining a realistic investigation in the interests and dispositions of social actors with utopian imaginaries of contemporary culture.

This polemic discusses two problematic aspects to the claim of a paradigmatic shift to the new technology-centered symbolic universe, as understood by Peter Berger and Thomas Luckmann.

The first problematic aspect is connected to the status quo ante transhumanism (before the postulated paradigmatic shift). By discussing cases from pre-modernity and peak modernity, I point out that the discussed claim does not provide satisfactory understanding of the role of technology in society. My counter-argument is built on cases of technoreligious institutions such as abbeys and rocketry research theoretical circles, using works by David Noble as the starting point.

The second problematic aspect goes back to the fundamentals of Berger and Luckmann’s concept and its relation to ontology. The discussed proposal mixed this framework with the concept of culture from the Margaret Archer system, which led to a shift in ontological positioning. In effect, some preliminaries about the materiality and dynamics of Berger-Luckmann dialectics are harder to trace in the proposal. This results in problems of operationalization and loss of useful theoretical dialogue with post-constructivist tradition.

In the last part of the paper, I sketch other possibilities and challenges for post Berger-Luckman applications in the case of transhumanism and late modernity.