W artykule skupiliśmy się na analizie opinii i postaw wobec możliwości członkostwa cudzoziemca w społeczeństwie polskim traktowanym jako polska wspólnota narodowa. Opierając się na wynikach sondażu „Polacy i inni po 30 latach” z 2018 roku oraz porównań z wynikami identycznych badań z lat 1988 i 1998 analizujemy odmiany polskiej tożsamości narodowej oraz to, w jaki sposób przekładają się one na warunki uznania cudzoziemca za Polkę/Polaka. W artykule zwracamy uwagę po pierwsze na to, że warunki przynależności cudzoziemca do tej wspólnoty są odmiennie postrzegane przez badanych niż te, które są kierowane wobec Polaków. Po drugie, opinie badanych o sposobach wejścia cudzoziemca do polskiego społeczeństwa charakteryzują się różnymi koncepcjami ich przynależności i formułowanymi wobec nich oczekiwaniami, począwszy od obywatelskiej, a skończywszy na etnicznej. Po trzecie, podkreślamy podstawowe znaczenie kryteriów społeczno-kulturowych dla akceptacji cudzoziemca w polskim społeczeństwie, które dotyczą jego zgodnego funkcjonowania w naszym kraju.

W latach 1990–2015 z trzech obserwowanych w wiejskiej Polsce procesów – depezantyzacji, proletaryzacji i gentryfikacji – ten ostatni, tworzący wiejską klasę średnią, miał największą dynamikę. Między 1990 i 2015 rokiem udział wiejskiej klasy średniej w strukturze społecznej wsi wzrósł z 13% do 28%, co było skutkiem procesów endogennych i egzogennych wobec wsi. W niniejszej analizie „nowa” wiejska klasa średnia została zdefiniowana przez wykonywane zawody, należące do czterech pierwszych wielkich grup Klasyfikacji Zawodów i Specjalności (ISCO-08). Tak wyróżniona, jest ona bardzo zróżnicowana, co prowadzi do hipotezy o istnieniu nie jednej, a kilku wiejskich klas średnich. Przedmiotem opracowania jest ukazanie cech różnicujących wiejską klasę średnią i wskazanie – na podstawie współwystępujących cech – jej typów. Analiza oparta jest przede wszystkim na bazie danych badania „Diagnoza społeczna 2015”.

This paper examines the patterns of civic participation among Polish migrants in nine European countries. The study is based on an internet survey (with 5000 respondents) and qualitative research with activists and experts. The paper serves two principal research goals: (1) exploring formal civic participation in NGOs of the country of residence among the post-2004 Polish migrants, and (2) establishing the principal predictors of Polish migrants’ involvement in the host-country NGOs. Our research leads to two principal conclusions. Firstly, the level of civic activity before migration constitutes a crucial factor in predicting the propensity to engage with host-country NGOs after migration. Our results suggest a robust country-of-origin effect on the patterns of civic engagement abroad. Secondly, however, the likelihood of civic participation grows with time, i.e., the higher the length of stay, the higher the propensity to participate, suggesting the socialization process towards the host-country civic norms and away from the country-of-origin legacy.

Badania socjologiczne i psychologiczne prowadzone w różnych kontekstach kulturowych wskazują, że zmiana pozycji społecznej często wiąże się z przeżywaniem bólu i cierpienia. Artykuł skupia się na analizie indywidualnego doświadczenia awansu społecznego, jakim jest syndrom oszusta. Autorzy próbują odpowiedzieć na pytanie, jak polscy naukowcy pochodzący z klas ludowych, doświadczają owego, złożonego stanu poczucia intelektualnej fałszywości. Materiał badawczy składa się z kolekcji 25 autobiograficznych wywiadów narracyjnych (BNIM). W tekście wskazano przejawy syndromu oszusta oraz omówiono znaczenie socjalizacji w jego rozwoju. W końcowej części artykułu przedstawiono przykładowe sposoby radzenia sobie z oznakami poczucia intelektualnej fałszywości. Powszechność owego syndromu oraz fragmentaryczność dostępnych informacji na temat tego zjawiska wskazują pilną potrzebę zgłębienia problematyki, która może mieć znaczenie przy interpretacji zbiorów danych empirycznych na temat awansu społecznego.

During the COVID-19 pandemic, the work-related demands grew dramatically for school principals, and many experienced overwork, pressure, and stress. An adopted form of a coping reaction by workers who experience large workloads and strong demands for self-organisation has been conceptualised as self-endangering work behaviour (SEWB). This study focuses on three SEWB subscales: work extensification, work intensification, and the reduction in the quality of work among Polish school principals during COVID-19. The results come from an online survey conducted between June and December 2021. The study revealed that SEWBs were associated with respondents’ wellbeing, mental and physical exhaustion, and psychosomatic complaints. The presented study contributes to the limited literature on Polish school principals’ SEWB during the pandemic. Our findings could be a baseline for policymakers for the prevention of overwork and burnout in Polish school principals.

Przemoc domowa jest problemem społecznym istotnym ze względu na dotkliwe koszty społeczne i indywidualne. Na podstawie przeglądu czołowych czasopism socjologicznych z ostatnich 10 lat oraz programów Zjazdów Socjologicznych od 2013 do 2022 roku, autorki stawiają tezę, że problem przemocy domowej jest niemal nieobecny we współczesnej socjologii polskojęzycznej. Badaczki, używając perspektywy feministycznej wyobraźni socjologicznej, proponują trzy prowokujące do dyskusji hipotezy wyjaśniające tę sytuację. Pierwsza z nich dotyczy procesu demokratyzacji Polski po 1989, druga – wpływu Kościoła katolickiego, a trzecia – specyficznego podejścia socjologów/żek do nauk o rodzinie. Autorki konkludują, że brak dyskursu socjologicznego dotyczącego przemocy domowej może przyczyniać się do tabuizacji przemocy. W zakończeniu artykułu autorki wskazują, dlaczego socjologia przemocy domowej jest ważna i potrzebna. Scharakteryzowane zostały również możliwe obszary badań socjologicznych oraz podkreślono konieczność uwzględnienia specyfiki polskiej i wprowadzenia tematu przemocy domowej do badań socjologicznych.

This paper sheds light on the social cohesion shifts that have occurred in Ukrainian society since 24th February 2022. Drawing on the case study method, the research juxtaposes pre-war surveys with data collected in Ukraine during March-December 2022. The study confirms the comprehensive strengthening of social cohesion at both attitudinal and behavioral levels accompanied by unprecedently high institutional trust, civic identity, and mass-spread volunteering. The article demonstrates that the value of Ukraine’s independence became a crucial point for national consolidation under war conditions. The increased mutual support, emotional connectedness, and enhanced horizontal bonds point at the growth of cohesion. It is proposed to treat the practices of resistance, citizens’ expectations about the state’s future, their feelings associated with this the state and their belief in victory as additional indicators of social cohesion measurement during wartime. Alongside the positive trends, the social cohesion risk zones are identified, too, and countermeasures discussed.